W dalszej części podpowiemy, jakie są główne grupy substancji niebezpiecznych, na które narażeni są pracownicy warsztatu, na czym polega zagrożenie i jak je eliminować lub ograniczać.
Spaliny samochodowe
- Zagrożenie
Spaliny samochodowe zawierają substancje szkodliwe i toksyczne, do których zaliczamy między innymi tlenki węgla, tlenki azotu i węglowodory. Spaliny powodują silne podrażnienie narządu wzroku i ośrodka oddechowego. Wieloletnie badania prowadzone przez WHO wykazały ponadto, że spaliny z silników diesla mają działanie rakotwórcze. Długotrwała regularna ekspozycja na nie znacznie zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory płuc. Najczęstszą przyczyną zatruć przy pracy z silnikami diesla jest natomiast zanieczyszczenie powietrza benzenem.
- Środki zapobiegawcze
Często spotykanym błędem jest przekonanie, że system ogólnej wentylacji warsztatu samochodowego zapewnia właściwą ochronę pracownika przy narażeniu na wdychanie spalin. Skuteczna eliminacja spalin z powietrza wymaga wyposażenia stanowisk diagnostycznych i naprawczych w specjalistyczne wyciągi. Zastosować można wyciągi wiszące lub podpodłogowe lub ruchome, które nie są zainstalowane w danym miejscu na stałe. Właściwy wybór wyciągu wymaga wzięcia pod uwagę kilku czynników i warto skonsultować go ze specjalistą ze strony producenta, który pomoże określić m.in. jaka średnica węża i wydajność wentylatora będą w danym przypadku właściwe.
Malowanie natryskowe
- Zagrożenie
W większości lakierów, które są stosowane przy lakierowaniu samochodów, stosuje się utwardzacze izocyjanianowe. Zawodowe narażenie na izocyjaniany uznaje się za jeden z podstawowych czynników powstawania astmy zawodowej. Nie wyklucza się, że te wysoce reaktywne lotne związki mogą wchłaniać się również przez skórę. Działają drażniąco na błony śluzowe, mogąc powodować wyprysk, oparzenia skóry i rogówki oraz zapalenie spojówek. Kontakt z izocyjanianami może skutkować zaburzeniami ze strony układu pokarmowego (między innymi torsjami i mdłościami) oraz zaburzeniami o podłożu neurologicznym (mogą się pojawić zaburzenia pamięci, dezorientacja, ataksja, bóle głowy).
- Środki zapobiegawcze
W celu ochrony przed szkodliwym działaniem izocyjanianów malowanie natryskowe powinno odbywać się w profesjonalnych komorach lakierniczych (nazywanych również kabinami lakierniczymi), a pracownik powinien być wyposażony w środki ochrony indywidualnej, takie jak kombinezon i maska chroniąca drogi oddechowe. Kabiny lakiernicze wyposażone są w filtry i wentylatory wyciągowe, które służą do wyprowadzania zanieczyszczonego substancjami chemicznymi powietrza na zewnątrz. Tańszą i prostszą w montażu alternatywą dla kabiny lakierniczej jest ściana lakiernicza.
Oleje silnikowe
- Zagrożenie
Częsty przewlekły kontakt ze zużytymi olejami silnikowymi może powodować schorzenia w obrębie skóry, w tym choroby nowotworowe. Według niektórych badań długotrwały regularny kontakt z olejami zwiększa też o blisko 30% ryzyko zachorowania na reumatoidalne zapalenie stawów. Przepracowany olej silnikowy zawiera wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne. Jednym z nich jest benzopiren o udowodnionym działaniu kancerogennym. Przepracowany olej może również mieć w swoim składzie polichlorobifenole, które wywołują negatywne dla oczu, skóry oraz układu oddechowego i pokarmowego skutki. Przy wdychaniu mgły olejowej w dużych stężeniach może dojść do podrażnienia dróg oddechowych.
- Środki zapobiegawcze
W ramach środków ostrożności zalecane jest unikanie kontaktu z przepracowanym olejem silnikowym. Konieczne jest wyposażenie pracownika w odzież ochronną, która musi być regularnie prana i zmieniana. Podstawą są rękawice robocze, które nie powinny mieć przetarć ani dziur. Wskazane jest, aby były odporne na substancje o lepkości 60 cP przez czas nie krótszy niż 6h.Teren warsztatu i urządzenia, które mają kontakt z przepracowanym olejem powinny być regularnie sprzątane.
Dymy spawalnicze
- Zagrożenie
Dymy spawalnicze tworzą się podczas cięcia i spawania metali. Składają się z różnych gazów oraz niewidocznych dla oka ludzkiego drobnych pyłów o wielkości nanocząsteczek. Zawarte w dymach spawalniczych aluminium i tlenki żelaza skutkują znacznym obciążeniem dróg oddechowych, które może spowodować rozwój astmy zawodowej. Tlenek węgla, tlenki manganu, kwas cyjanowodorowy i chrom mają działanie toksyczne i mogą powodować podrażnienie błon śluzowych, tachykardię, bóle głowy, wymioty i omdlenia. Chrom ma ponadto działanie kancerogenne. Długotrwałe regularne narażenie na działanie dymów spawalniczych może spowodować nieuleczalne choroby ustrojowe, które dotykają różnych układów w organizmie.
- Środki zapobiegawcze
Podstawą skutecznej ochrony przed szkodliwym działaniem dymów spawalniczych są odpowiednie wyciągi i środki ochrony indywidualnej. Wentylacja stanowiskowa powinna być wyposażona w dobrej jakości filtry mechaniczne, które podołają tłustym osadom dymów spawalniczych. Pracownik powinien być wyposażony w odzież, obuwie i środki ochrony oczu i twarzy. Ochronę dróg oddechowych przed działaniem substancji niebezpiecznych zapewnia właściwie dobrana maska ochronna. Zalecane są maski z filtropochłaniaczami z wkładem węglowym, które cechują się wysoką wydajnością pochłaniania szkodliwych substancji przy jednoczesnym niskim oporze oddychania.
Rozpuszczalniki
- Zagrożenie
Rozpuszczalniki i rozcieńczalniki są w warsztatach stosowane przede wszystkim do odtłuszczania powierzchni, mycia części i narzędzi oraz zmiany konsystencji lakierów, podkładów i mas metalicznych. Wiele z nich zawiera niebezpieczne składniki, które narażają pracowników na problemy zdrowotne. Narażenie na wdychanie par rozpuszczalników może powodować bóle głowy, senność, utratę koordynacji a nawet utratę przytomności. Długotrwały kontakt z rozpuszczalnikami (np. podczas prac czyszczących) może wywoływać stany zapalne w obrębie skóry, podrażnienie i ból oczu oraz podrażnienie dróg oddechowych. Przewlekła ekspozycja organizmu na działanie rozpuszczalników organicznych może skutkować uszkodzeniami nerek, wątroby i powstaniem zaburzeń o charakterze neurologicznym.
- Środki zapobiegawcze
Ważne jest, aby zawsze gdy jest to wykonalne, szkodliwe rozpuszczalniki zastępować użyciem substancji o lepszym profilu bezpieczeństwa. Przy pracy z rozpuszczalnikami zadbać trzeba o odpowiednią wentylację pomieszczenia ze wskazaniem na stosowanie wyciągów miejscowych. Zawsze, gdy to możliwe, prace takie najlepiej jest wykonywać na zewnątrz na świeżym powietrzu. W przypadku długiego kontaktu z rozpuszczalnikami lub w przypadku nawet krótkiego kontaktu z substancjami o istotnej toksyczności wskazane jest stosowanie maski ochronnej. Odpowiednio dobrane rękawice robocze potrzebne są, aby wyeliminować ryzyko podrażnień i stanów zapalnych skóry. Niedopuszczalne jest przechowywanie rozpuszczalników w rozszczelnionych opakowaniach i bez oryginalnych etykiet.
Podsumowanie
Aby zminimalizować ryzyko zawodowe, pracodawcy powinni stosować odpowiednie środki zapobiegawcze, takie jak specjalistyczne wyciągi do usuwania spalin, profesjonalne komory lakiernicze, odpowiednia odzież ochronna, czy systemy wentylacyjne. Ważne jest również regularne szkolenie pracowników z zakresu bezpieczeństwa pracy oraz stosowanie się do zaleceń producentów sprzętu ochronnego. Dzięki tym działaniom można znacząco obniżyć ryzyko wystąpienia chorób zawodowych i innych negatywnych skutków zdrowotnych wynikających z pracy w warsztatach samochodowych.
Zobacz także: Terminarz w warsztacie samochodowym